Παραμονές της επανάστασης. Βοστίτσα

                                                     [ Ημερολόγιο του ’21 ] 

 

                                                  Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου 

 

         Η ελληνική επανάσταση υποχρεώθηκε να βαδίσει αυθύπαρκτη. Με το σχέδιο των Φιλικών έπρεπε  να εκραγεί τους δυο πρώτους μήνες του 1821. Προς τούτο για να ξεσηκώσουν τον κόσμο είχαν έρθει στην Πελοπόννησο ο Γρηγόριος Δικαίος Παπαφλέσσας και ο Θ. Κολοκοτρώνης.  Στη Ρούμελη, Θεσσαλία, Μακεδονία άλλοι της Φιλικής όργωναν το έδαφος και προσκαλούσαν μαχητές. Η στιγμή φαίνεται καλή αφού ο Χουρσίτ έχει αφήσει την Τριπολιτζά και βρίσκεται στα Γιάννενα να πολεμήσει τον Αλή πασά.

     Δυστυχώς οι κοτζαμπάσηδες  του Μοριά κωλυσιεργούν και δε θέλουν να γίνει θέατρο πολέμου η Πελοπόννησος.  Στις 26 Γενάρη καλούν τη σύναξη των κοτζαμπάσηδων του Μοριά στη  Βοστίτσα   [Αίγιο] στο σπίτι του  Λόντου.  Κάλεσαν και τον Παπαφλέσσα που τον είχαν βάλει στο μάτι για τον επαναστατικό ενθουσιασμό του με σκοπό να τον συνετίσουν και να τον κάνουν να αλλάξει μυαλά κόβοντάς του τα φτερά. Κείνες τις μέρες Λόντος, Π.Π. Γερμανός, πήγαν στην Πάτρα ως εκπρόσωποι του <<  αρχοντικού κόμματος >> να συναντήσουν τους αγάδες και τους μπέηδες για να τους καθησυχάσουν πως καμιά πιστολιά δε θα πέσει από τους ραγιάδες, χωρίς τη θέληση των κοτζαμπάσηδων του Μοριά και να κοιμούνται ήσυχοι.

      Η σύναξη της Βοστίτσας ήταν παρωδία.  Οι κοτζαμπάσηδες  που ήρθαν δεν ήταν νόμιμοι αλλά ανεμομαζώματα. Παρόντες μόνο Λόντος, Ζαϊμης, Χαραλαμπάκης, Παπαδόπουλος.  Από τους δεσποτάδες Π.Π. Γερμανός, ο Κερνίτσης Προκόπιος και ο Χριστιανουπόλεως [ Κυπαρισσίας] Γερμανός μετά  του πρωτοσύγκελου Φραντζή. Ο Παπαφλέσσας για καλό και για κακό είχε πάρει και την κουμπούρα μαζί του κρυμμένη στο ράσο. Με τις πρώτες συζητήσεις φάνηκαν αντιδράσεις και παρατάξεις. Οι κοτζαμπάσηδες  και οι δεσποτάδες δεν ήθελαν ν’ ακούσουν κουβέντα για ξεσηκωμό. Οι καπεταναίοι πήγαν με το μέρος του Παπαφλέσσα και δήλωσαν πως ήταν έτοιμοι να πιάσουν τ’ άρματα.

   Κάποια στιγμή της συζήτησης ο Π. Γερμανός ρώτησε τον Παπαφλέσσα:

   --- Έχω να ρωτήσω πολλά!

   --- Πολλά; τον ειρωνεύτηκε εκείνος.

   --- Δύσκολη δουλειά βάζουμε μπροστά, πολλά και τα ερωτήματα, απάντησε ο δεσπότης.

  --- Ακούω, λέγε.

 --- Είναι σύμφωνο το γένος για την εξέγερση;

 --- Ολόκληρο εκτός από τους τουρκοραγιάδες!

 --- Είμαστε έτοιμοι; Όπλα έχουμε;

--- Δεν τα σούρνουν στους δρόμους, απαντά ειρωνικά ο Παπαφλέσσας.

--- Δύναμη έχουμε; Και πόση είναι;

--- Σ’ αυτό δεν μπορώ να σου αποκριθώ.

--- Δεν μπορείς το ένα, δεν μπορείς το άλλο, του λέει με υψωμένη φωνή ο Χαραλάμπης, τότε τι ήρθες να κουβεντιάσουμε εδώ;

     Αγρίεψε ο Παπαφλέσσας, του είπε:

--- Θέλετε να μάθετε τις δυνάμεις μας; Τραβάτε στους καζάδες σας, συνάχτε τα ντουφέκια, μετρήστε τα και να μάθετε!

      Στην ερώτηση των κοτζαμπάσηδων  αν η Ρωσία θα βοηθούσε τον αγώνα άρχισε να λέει σκόπιμα ψέματα διαβεβαιώνοντας ότι έχει μήνυμά της  πως θα πλημμυρίσει με το στρατό της ολόκληρη η Βαλκανική. Ο Π. Πατρών που δεν πίστευε σε τίποτα του είπε, θυμωμένος: <<Τι μας παραμυθιάζεις τόση ώρα Παπαφλέσσα και ξεσηκώνεις τα μυαλά όλων τούτων των αχμάκηδων; Γιατί λες ψέματα; Είσαι απατεώνας, ψεύτης και εξωλέστατος!>>  <<Δεσπότη μου>>, του απάντησε οργισμένος εκείνος, <<γιατί με βρίζεις; Δεν θέλετε ωραία. Φεύγω πάω στην Αρκαδιά και τη Μάνη, μαζεύω τρεις χιλιάδες και τους παίρνω σβάρνα τους Τούρκους. Τέλειωσα!>>

    Οι κοτζαμπάσηδες έκαναν πίσω και περίμεναν τον Υψηλάντη ν’ αρχίσει ο αγώνας. Στο νου τους όμως είχαν σχέδιο να πιάσουν τον Παπαφλέσσα και να τον κλείσουν σε μοναστήρι. Φοβόνταν πως η εξέγερση θα είχε επιπτώσεις στην κυριαρχία τους.  Ο Χαραλάμπης είχε πει: <<Ποιον θα έχουμε ανώτερο άμα διώξουμε τον Τούρκο;  Ο ραγιάς μόλις πάρει τα όπλα δεν θα μας ακούει και δεν θα μας σέβεται και θα πέσουμε στα χέρια εκείνων που ως χτες δεν μπορούσαν να κρατήσουν τα πιρούνια! >>

     Στη συνέχεια ο Παπαφλέσσας προχώρησε στο διαφωτιστικό του έργο και ξεσήκωνε το Μοριά. Οι Άγγλοι διαδίδουν στους Τούρκους τις προετοιμασίες των ραγιάδων  κι όταν μαθαίνουν πως η Δημητσάνα είναι γεμάτη μπαρούτη από τους μπαρουτόμυλους των Σπηλιωτόπουλων γίνονται θηρία.  Για να νιώσουν ασφαλείς καλούν όμηρους στην Τριπολιτζά τους κοτζαμπάσηδες και τους δεσποτάδες. Πολλοί μυρίστηκαν την μπαμπεσιά και  δεν πήγαν, όπως τα σημαντικά καλπάκια. Όσοι πήγαν βρήκαν φρικτό θάνατο στα μπουντρούμια της φυλακής.

   ellinikoxronografima.blogspot.gr                  [Συνεχίζεται]

   

                                                         

 

    Το κίνημα στη Μολδοβλαχία. Α. Υψηλάντης

                                                   [ Ημερολόγιο του ’21 ]

                                                             Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

             Οι αντιθέσεις στο διαβαλκανικό χαρακτήρα της εξέγερσης και η αθέτηση των σερβικών υποσχέσεων περιόρισαν τη δύναμη και την έκταση της εθνικής απελευθέρωσης των βαλκανικών λαών από τους Τούρκους. Οι  κοτζαμπάσηδες  και τα συντηρητικά στοιχεία της Φιλικής έτρεμαν και μόνο  να μιλούν για την εξέγερση. Βαλλόμενος και ο Αλέξανδρος             Υψηλάντης από παντού, αποφάσισε να  εισβάλλει στα ρουμανικά πριγκιπάτα, διαβαίνοντας τον Προύθο και στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 μπήκε στο Γιάσι [ Ιάσιο ]. Η ιστορική διακήρυξη που έβγαλε  καλούσε τις μάζες να συστρατευτούν μαζί του ενώ έλεγε << μία  κραταιά δύναμις >>, δηλαδή η Ρωσία θα βοηθούσε. Μαζεύοντας στρατό που αποτελείτο  από Σέρβους, Βούλγαρους, Αρβανίτες και φυσικά Έλληνες, γύρω στις 7.000 μπήκε στη Βλαχία την 1 του Μάρτη 1821.

     Όμως οι προθέσεις του Ρουμάνου ηγέτη Βλαντιμηρέσκου ως προς το στόχο του κινήματος διέφεραν από εκείνους του Υψηλάντη.  Αυτός ήθελε εθνική και κοινωνική επανάσταση ενώ ο Υψηλάντης τα πριγκιπάτα ως τόπο εφοδιασμού και μελλοντικής εξέγερσης, αγνοώντας για την τύχη Τσαράνων που ζούσαν σκλάβοι. Τα πράγματα έμπλεξαν και με τις μηχανορραφίες των Άγγλων πρακτόρων έγιναν χειρότερα.   Ο Βλαντιμηρέσκου κατέλαβε το Βουκουρέστι στις 21 Μάρτη.  Στις 27  Μάρτη μπήκε και ο Υψηλάντης. Φάνηκε πως θα συνεργάζονταν αλλά ο Τσάρος που είχε αποκηρύξει την εξέγερση στα Βαλκάνια, λίγο η πίεση της Ιερής Συμμαχίας, λίγο οι Άγγλοι και ο αφορισμός του πατριάρχη που εξαπέλυσε εναντίον τού Υψηλάντη τον έκαμψαν. Βλαντιμηρέσκου και Υψηλάντης ήρθαν στα μαχαίρια από διαβολές των μηχανορραφιών των συντηρητικών της Φιλικής που ανάγκασαν τον Υψηλάντη να κλονιστεί. Δίνει εντολή στο Γιωργάκη Ολύμπιο να παρακολουθείται ο Βλαντιμηρέσκου. Ο Ολύμπιος υπακούει και συνεννοείται με δυο καπεταναίους του Βλαντιμηρέσκου να τον ανατρέψουν.  Αυτό γίνεται, συλλαμβάνεται και δέσμιος περνά από έκτακτο στρατοδικείο και εκτελείται.

     Η διάσπαση έφερε τους Τούρκους στο Βουκουρέστι. Η θέση του Υψηλάντη ήταν απελπιστική. Άλλη διέξοδος δεν υπήρχε από την υποχώρηση. Παίρνει το στρατό του και αποσύρεται προς τα Καρπάθια.  Στις 7 Ιουνίου  1821 στο Δραγατσάνι  το άνθος της διανόησης και μαχητές του Ιερού Λόχου, δίνουν σκληρή μάχη. Σκοτώνονται πολλοί, άλλοι τραυματίζονται και κάποιοι αιχμαλωτίζονται. Βλέπει ο Υψηλάντης πως όλα τα ‘χει χαμένα αλλά αυταπατάται πως η Αυστρία θα τον βοηθήσει να περάσει τις δυνάμεις του στην Ελλάδα. Η Αυστρία όμως του Μέτερνιχ ήταν άσπονδος εχθρός της. Τον συνέλαβε και τον έριξε δέσμιο στο φρούριο Μούνκατς  για να βγει μετά από μια εφταετία φυλακισμένος άρρωστος και να πεθάνει.

    Στη Μολδαβία έγιναν μάχες μεταξύ των στρατευμάτων του Ολύμπιου, του Φαρμάκη και του Καρπενησιώτη εναντίον των Τούρκων. Ο  Καρπενησιώτης  δίνει  σκληρές μάχες στον Προύθο.  Ο Ολύμπιος τσακισμένος με μια μικρή ομάδα κλείνεται στη Μονή Σέκου. Οι συνεχείς επιθέσεις των Τούρκων τον κάμπτουν  και στις 23 Οκτώβρη  1821 βάζει φωτιά στην μπαρουταποθήκη  κι έγιναν μπουρλότο αυτός, ο στρατός του και οι Τούρκοι. Ο Φαρμάκης  προδομένος από τις μηχανορραφίες των Άγγλων και Αυστριακών περνά άσχημα αιχμάλωτος στα χέρια των Τούρκων όπου και θανατώνεται ύστερα από φριχτά βασανιστήρια.

  Μετά έρχεται η τρομοκρατία. Ανελέητο το τουρκικό σπαθί σφάζει όποιον βρει μπροστά του. Στις  αρχές του 1821 στα πριγκιπάτα οι επιχειρήσεις των Τούρκων είναι απίστευτες σκληρές και το καθεστώς της βαρβαρότητας δεν έχει όρια. Ωστόσο η αποτυχία της εξέγερσης δεν πήγε χαμένη.  Η θυσία των αγωνιστών έδωσε το μήνυμα του αέναου αγώνα της ελευθερίας και την ευχέρεια να ανάψει η εστία μιας άλλης εξέγερσης καλύτερα οργανωμένης στο Μοριά και να απλωθεί σιγά - σιγά σ’ όλη την Ελλάδα.

   ellinikoxronografima.blogspot.gr                      [Συνεχίζεται]

                                     

 

                         <<  Φιλική Εταιρεία >>, ο μοχλός της Επανάστασης

                                                                  [ Ημερολόγιο του ’21 ]

 

                                                    Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

 

       Μοχλός της Επανάστασης του 21 η << Φιλική Εταιρεία >>. Οργάνωσε τις μάζες και κινητοποίησε πρακτικά την ιδεολογία της αστικής τάξης. Ιδρυτές ο Νικόλαος Σκουφάς,  ο Εμμανουήλ Ξάνθος και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ.  Χρονολογία ίδρυσης το 1814 με έδρα την Οδησσό. Λίγο οι Τσάροι, λίγο οι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι, απόκοντα το ευρωπαϊκό  άπλωμα  των αστικών επαναστατικών ιδεών, έφεραν το καλό. Στο μεταξύ οι δυνάμεις που είχαν το πάνω χέρι στην Ελλάδα κατάλαβαν ότι η υπόθεση της ανεξαρτησίας της, ήταν υπόθεση εσωτερική των Ελλήνων κι όχι των ξένων. Γράφει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύατά του:   <<… είδα πως ότι κάμωμεν θα το κάμωμε μοναχοί μας και δεν έχουμε ελπίδα από τους ξένους >>. Και ο Φιλικός Ξάνθος προσθέτει: << Απεφάσισαν οι ειρημένοι [ ιδρυτές της Φιλικής ] να επιχειρισθώσι μόνοι των ότι ματαίως και προ πολλοί χρόνου ήλπιζον από την φιλανθρωπίαν των χριστιανών βασιλέων >>.

    Έργο της << Φιλικής Εταιρείας >> ήταν η εξέγερση των Ελλήνων  με ένοπλο αγώνα  και η δημιουργία ελεύθερου ελληνικού κράτους. Αυτό όμως θα γινόταν και με τη βοήθεια των άλλων Βαλκανικών λαών για την ανεξαρτησία και των δικών τους κρατών.  Ο Σκουφάς δραστήριος και ιδιοφυής ανέλαβε την οργάνωσή της.  Το ακανθώδες πρόβλημα της αρχηγίας  και η δυσκολία να στρατολογήσει  μεγαλοαστούς τον έφεραν πίσω. Γρήγορα όμως άλλαξε τακτική και στράφηκε στα στρώματα των μεσαίων και μικρών εμπόρων και σε εμποροϋπαλλήλους. Η στροφή απέδωσε και αλματωδώς συν την επικουρία  και των παροικιακών δυνάμεων η << Φιλική Εταιρεία >> πύκνωσε τις τάξεις της με πολλά μέλη. Όμως υπήρχε ένα ανταγωνιστικό ταξικό μέτωπο στη σύνθεσή της που θα δούμε παρακάτω και της έφερνε κάποια προσκόμματα στη λειτουργία.

     Μεγάλη δυσκολία συνάντησαν  οι ιδρυτές της στην εύρεση αρχηγού.    Ο Καποδίστριας λέγοντας, << ότι υπουργός   του  Τσάρου δεν ηδύνατο >>.  Στην << Αυτοβιογραφία του >> λέει καθαρά τους λόγους της άρνησής του: << Οι καταστρώσαντες  τοιαύτα σχέδια είναι περισσότερον ένοχοι και αυτοί ωθούν την Ελλάδα προς τον όλεθρον.  Είναι ελεεινοί  εμποροϋπάλληλοι, καταστραφέντες λόγω της κακής των διαγωγής και αφαιρούντες και το χρήμα  των αφελών ψυχών εν ονόματι μιας πατρίδος ην αυτοί δεν έχουν. Θέλουν να σας έχουν εις την συνωμοσίαν των δια να εμπνεύσουν πίστιν εις τα επιχειρήματά των. Σας επαναλαμβάνω: φυλαχθείτε από τοιούτους άνδρες >>.

    Την άνοιξη του 1818 η έδρα της << Φιλικής Εταιρείας >> μεταφέρεται στην Πόλη.  Το πρόβλημα της αρχηγίας λύθηκε με τη συλλογική αρχηγία και άρχισε έντονα η οργανωτική επιτροπή να προσεγγίζει τις μάζες. Οι οργανωτές με ικανότητες τεράστιες άπλωσαν την ιδέα της στη σκλάβα Ελλάδα και η συμμετοχή ήταν απίστευτα μεγάλη.  Η ανάθεση της αρχηγίας στον Αλέξανδρου Υψηλάντη, θανόντος [1818 ] εντωμεταξύ  του Σκουφά, αποτέλεσε νίκη της προοδευτικής μερίδας. Ο κοτζαμπασισμός άρχισε την αντεπίθεση εν μέσω τριών ρευμάτων. Α] Το ατομικό – δημοκρατικό. Ήταν η συνέχεια των ιδεών του Ρήγα που τις ακολουθούσε και ο Σκουφάς. Στηριζόταν το ρεύμα αυτό στις λαϊκές μάζες και στην προοδευτική μερίδα της αστικής τάξης [ αγρότες, έμποροι μικροί και μεγάλοι, λόγιοι,  γραμματικοί, υπάλληλοι ].  Το εκπροσωπούν Κολοκοτρωναίοι, Παπαφλέσσας, Νικηταράς, Ανδρούτσος κ.α. β] Το συντηρητικό –συμβιβαστικό ρεύμα που ήθελε ν’  αποσπάσει η επανάσταση από τους Τούρκους την οικονομική δύναμη, αλλά δεν του άρεσε η ριζική αλλαγή με τη συμμετοχή του λαού. Μαυροκορδάτος, Κουντουριωταίοι, Νέγρης,  Καρατζάς, οι υποστηρικτές του, κ.α. [γ  Το αντιδραστικό. Υποστηρικτές του στο ρεύμα αυτό ήταν τα φεουδαρχικά στοιχεία.  Δεν ήθελαν την επανάσταση και τους έσυραν τα γεγονότα στην εξέγερση. Την υπονόμευαν, ήθελαν την ηγεσία, και ήταν εχθροί των λαϊκών στρωμάτων. Εκπρόσωποι ήταν οι μεγαλοκοτζαμπάσηδες Ζαϊμης, Λόντος, Νοταράς, Π. Πατρών Γερμανός, Χρύσανθος Μονεμβασίας κ.α

       Τον Οκτώβριο του 1820 καταστρώθηκε το γενικό σχέδιο της εξέγερσης. Το αστικό – δημοκρατικό ρεύμα ανένδοτο προχωρεί προς την Επανάσταση. Οι άλλοι διστάζουν, φέρνουν αντιρρήσεις, δικαιολογίες αναβολής. Η σύγκρουση Πύλης- Αλή πασά τους ευνοεί και αποφασίζεται να ξεσηκωθούν ταυτόχρονα μαζί με την Ελλάδα και η Μολδοβλαχία, Σερβία και Βουλγαρία κι αφού ενωθούν να κατεβούν προς Νότο. Δυστυχώς η προβοκάτσια τα γκρέμισε όλα. Το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε. Η Πύλη ενημερώθηκε από τους Άγγλους για το σχέδιο. Η επίσπευση της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία πήγε να σώσει την κατάσταση αλλά η διάβαση του Προύθου άλλα είχε αποφασίσει.

 ellinkoxronografima.blogspot.gr                  [Συνεχίζεται]

 

 

 

                   Ο δούκας του Νεβέρ, ο Τσάρος και η Μ. Αικατερίνη

                                              [ Ημερολόγιο του ‘21]    

    

                                             Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

 

            Της Γαλλίας ο Μεσογειακός χώρος της γυάλισε το μάτι στην αυγή του 17ου αιώνα και με το δούκα του Νεβέρ που συνεννοείται με τους Μανιάτες για μια εξέγερση εναντίον των Τούρκων κάνει το βήμα για να εδραιωθεί  αλλά αποτυγχάνει. ΟΙ Μανιάτες δείχνουν απρόθυμοι και όλο το πείραμα καταρρέει. Ωστόσο στην Ήπειρο τα πράγματα ήταν αλλιώς. Εκεί με τη βοήθεια του φιλοσόφου Διονύσιου [ σκυλόσοφου, χλευαστικά ] πετυχαίνει να εξεγείρει τους αγρότες που έφεραν βαρέως τη φεουδαρχική φορολογία, [ χαράτζι, χαρατζόπουλον ]. Η επίθεση έγινε κατά των Ιωαννίνων αλλά οι Τούρκοι τους σύντριψαν. Χιλιάδες σφάχτηκαν, ο Διονύσιος γδάρθηκε, το παραγεμισμένο με άχυρο δέρμα του εστάλη σαν λάφυρο στην Πόλη.

   Την περίοδο αυτή δυο ομάδες στον ευρωπαϊκό χώρο πάλευαν για το μονοπώλιο της Ανατολής και της Μεσογείου. Από τη μια η Αγγλία με τις Κάτω Χώρες και από την  άλλη το Βατικανό με τη Γαλλία. Στη διαμάχη αυτή σημαντικό ρόλο έπαιξε η προσωπικότητα του Κυρίλλου Λούκαρι. Πατριάρχης έξι φορές  ανάμεσα στο 1620 και 1648, φωτισμένη φυσιογνωμία, έκανε τα πάντα να σταματήσει τον παπισμό. Ο παπισμός προσπάθησε με μηχανορραφίες να πλήξει την Ορθοδοξία και να στέλνει στρατιές Ιησουιτών και ρασοφόρων  να βλάψουν την Ανατολή. Είναι εποχή που ο παπισμός αδίστακτος δαγκώνει κάθε προοδευτικό σχήμα και καταδίκαζε τους πνευματικούς ανθρώπου όπως το Γαλιλαίο. Ο Λούκαρις  όμως στάθηκε επιθετικός απέναντί του. Δικό του πνευματικό έργο είναι η μετάφραση της Καινής Διαθήκης στη δημοτική.  Γράφει στον πρόλογο: <<… έχομεν χάριτα Χριστού σοφίας εσωτέραν και πνευματικήν, η οποία στολίζει την ορθόδοξον πίστιν και εις τούτο πάντοτε είμεθα ανώτεροι από τους Λατίνους. […] Ας είχε  βασιλεύσει ο Τούρκος εις την Φραγκιάν δέκα  χρόνους, Χριστιανούς εκεί  δεν εύρισκες >>.

      Σημαντική εκείνα τα χρόνια είναι και η  επανάσταση των αγροτών στη Ζάκυνθο, γνωστή σαν  << ρεμπελιό των ποπολάρων  >> [ 1628 -32 ] που τα ‘βαλε εναντίον των Βενετσιάνων. Στην αρχή πήγα καλά αλλά το καθεστώς που υπεβλήθη  δεν κατάφερε να διατηρηθεί.  Με αιματηρά μέσα η τρομοκρατία  του Πιζόνι κατέλυσε τα δικαιώματα και τη ζωή των εξεγερμένων.

    Ο Τσάρος Μ. Πέτρος [ 1672 – 1725 ] θέλησε να ενισχύσει τη θέση του στην απέραντη Ρωσία και στράφηκε εναντίον της Τουρκίας. Βρόχος στο λαιμό του ήταν η άρνηση της Τουρκίας να αφήνει τα καράβια του να διασχίζουν τη Μαύρη θάλασσα και περνάνε εύκολα τα στενά μπαίνοντας στη Μεσόγειο.  Κι όταν το 1711 ξέσπασε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος, οι ραγιάδες της Βαλκανικής αλλά και της Ελλάδας είδαν το Ρώσο ελευθερωτή ως σωτήρα τους και με λαχτάρα πως θα ‘ρθει η μέρα της λευτεριάς τους, τραγουδούσαν: << Ακόμα τούτ’ την άνοιξη / ραγιάδες, ραγιάδες / τούτο το καλοκαίρι / καημένη Ρούμελη //. Όσο να ‘ρθει  ο Μόσκοβος / ραγιάδες, ραγιάδες / να φέρει το σεφέρι / Μοριά και Ρούμελη //. Δυστυχώς ο Πέτρος απέτυχε, η Ρωσία όμως εγκαινίαζε  την παρουσία της στα Βαλκάνια.

     Η Μεγάλη Αικατερίνη έκανε τα ίδια. Με το ξέσπασμα του Ρωσοτουρκικού πολέμου το  1768 πήρε φωτιά η Ελλάδα. Στέλνει η Μεγάλη Αικατερίνη  μοίρα του  ρωσικού στόλου με το Θ. Ορλώφ στη Μάνη  να μεταδώσει τη φλόγα του ξεσηκωμού. Επικρατεί  ενθουσιασμός στους ραγιάδες και Μοριάς, Ναυπακτία, Βοιωτία, Θεσσαλία, ξεσηκώνονται. Κρήτη, νησιά Αιγαίου το ίδιο. Η Πύλος κυριεύεται από τον Αλέξη Ορλώφ, η Τριπολιτζά  πολιορκείται.  Οι τούρκοι όμως κάνουν αντεπίθεση  και πνίγουν στο αίμα την εξέγερση. Οι Ρώσοι φεύγουν κακήν κακώς.

        Οι Άγγλοι δε θέλουν τον εκμηδενισμό της Τουρκίας και δε θέλουν  τους Ρώσους στο Αιγαίο. Αυτό θα σήμαινε την αποκοπή τους από το δρόμο των Ινδιών. Έτσι γίνονται εχθρός της Ρωσίας, αποκηρύσσουν τα απελευθερωτικά κινήματα στα Βαλκάνια και προστατεύουν από εδώ και πέρα την Τουρκία.  Γράφει ο Λ. Στρίγκος [ Η επανάσταση του 21.  […]   Η Αγγλία  τάχτηκε  με όλες της τις δυνάμεις υπέρ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην πολιτική αυτή ξεκινούσε από δυο κίνητρα: πρώτο, θεωρούσε την τουρκική κυριαρχία σαν την  καλύτερη εγγύηση για να εκμεταλλεύεται  ανενόχλητα την απέραντη αγορά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας κάτω από ένα καθεστώς  απεριορίστων προνομίων και δρομολογήσεων. Και δεύτερο, είχε τη γνώμη ότι κάθε εξασθένηση  της Οθωμανικής αυτοκρατορίας  θ’ απέβαινε προς όφελος της Ρωσίας…>>

     Από το 1807 οι Άγγλοι  επεμβαίνουν στρατιωτικά στη Μεσόγειο.. Καταλαμβάνουν τα Εφτάνησα το 1809 και το 1814 την Κέρκυρα. Στα Ναπολεόντεια χρόνια καταδιώκουν την ελληνική ναυτιλία. Στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης θα τους συναντάμε συνέχεια μπροστά μας.

    ellinikoxronografima.blospot.gr           [Συνεχίζεται]

 

 

                         Οι αγωνιστές εκδιώκονται. Ο Περραιβός

                                                     [Ημερολόγιο του ‘21]  

                                                     Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

             Ο Περραιβός γλίτωσε από θαύμα στα 1797 όταν έπιασαν το Ρήγα στο ξενοδοχείο. Έγινε ο αντικαταστάτης του στην ηγεσία και ήρθε στην Πάργα για να συνεχίσει το έργο του. Έστησε το αρχηγείο του εδώ και γρήγορα δοκίμασε το βάπτισμα του πυρός παίρνοντας μέρος στον πόλεμο μεταξύ Γάλλων και Αλή πασά. Πότε στο Παρίσι και πότε στο Λιβόρνο συναντούσε τον Κοραή κι άλλους ευρωπαίους αξιωματούχους  και προσπαθούσε να βοηθήσει τους Σουλιώτες, να ηρεμήσει τις φατρίες, να συγκεντρώσει λεφτά για τον αγώνα και για τον παργινό πόλεμο.

     Στην << Ιστορία Σουλίου και Πάργας >> έβγαλε στη φόρα τα άπλυτα του Ιγνατίου, Μητροπολίτη Άρτας, του ποιο ειδεχθούς συνεργάτη του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Τον εξέθεσε τόσο που ο ρασοφόρος του κήρυξε τον πόλεμο κι αυτό γιατί νόμιζε πως ο Περραιβός είναι ο συγγραφέας της << Ελληνικής Νομαρχίας >> που έγραφε γι’ αυτόν: <<Ο Άρτης [ ο Ιγνάτιος ], ο Γρεβενών και ο Ιωαννίνων, [ έγραφε ο Ανώνυμος Έλλην ] είναι οι πρώτοι προδόται του τυράννου, καθώς όλοι το γνωρίζουσι. Ο ύστερος απ’ αυτούς [ ο Ιωαννίνων ] ικέτευε τον τύραννον και εκούρευε τον εγγονό του ως να εγένετο νουνός. Ο Άρτης ηπάτησε και επρόδοσε τους ήρωες Σουλιώτας. Είναι δε και οι τρεις ασελγείς εις το άκρον, μοιχοί, πόρνοι, και αρσενοκοίτοι φανεροί >>  Ο Ιγνάτιος έγινε θηρίο. Κυκλοφόρησε ένα χυδαίο και συκοφαντικό φυλλάδιο κατά << ανωνύμου >> πιστεύοντας πως κρυβόταν ο Περραιβός πίσω από την ανωνυμία, γεμάτο ύβρεις και ψεύδη, επίτηδες ανορθόγραφο, ώστε να μην τον υποπτευθούν πως αυτού ήταν ο κάλαμος που συνέταξε το λιβελλογράφημα. 

   << Το της παροιμίας κακού κόρακος κακόν ωόν, ούτος ο αναιδέστατος και ο φαυλόβιος περαιβός, κατάγεται από τα μέρη της  λαρίσης, η μήτηρ αυτού χήρα ούσα και ενδεείς, σχεδόν υστερουμένη και του επιουσίου άρτου. Εξυπατηθήσα η δύστηνος γυνή, παρά τινος εβραίου, καλουμένου μοϋσή και συνεβρισκομένη κρυφίως μετ’ αυτού, συνέβαλε τον ρηθέντα νόθον περαιβόν, το γέννημα των εχιδνών, άλλον νέον Ιούδαν …>> Ο λιβελογράφος συνεχίζει να λέει, πως ένας καλόγερος ο Ιερεμίας πήρε το νόθο παιδί υπό τη σκέπη του και το σπούδασε στο Βουκουρέστι. Ο ανόητος όμως νέος Περραιβός  δηλητηρίασε τον προστάτη του και του πήρε όλα τα λεφτά. Στη Γερμανία που πήγε με τα κλεμμένα γρόσια πέρασε ζωή και κότα αφού σπατάλησε τα χρήματα. Άσωτος και άφραγκος πλέον,  πήγε στην Τεργέστη και τριγυρνώντας εκεί σαν τεμπελχανάς ζούσε υπό το βάρος των ομογενών.  Στη συνέχεια ο λιβελογράφος μετά από πολλές περιπέτειες τον φέρνει στο Λιβόρνο όπου τον βάζει να μαζεύει χρήματα για τους Σουλιώτες, τα οποία δεν τους τα δίνει  ποτέ και τα καταχράται.

    <<… ανέφερεν εκεί [ εις το Λιβόρνο ] προς τους ομογενείς εμπόρους την εσχάτην χρήαν και μεγάλην ανάγκην και στενοχωρίαν των ρηθέντων Σουλιωτών, οίτινες δια την αγάπην και δόξαν της πατρίδας και των ομοπίστων χριστιανών συνέτρεξαν πάντες το κατά δύναμιν λόγων και έργων, δόντες  αυτώ, ικανήν ποσότητα άσπρων δια να προφθάσει τους σουλιώτας επιστρέψας εντάχη. Λαβών δε τα αργύρια αυτός απέπλευσεν ης κορυφούς [ Κέρκυρα ]…>> κι αφού τον βρίζει άθλιο τον ονομάζει κλέφτη και ανήθικο γιατί έφαγε τα λεφτά με την ερωμένη του Ιωάνναν που του χάριζε άσεμνες πράξεις του έρωτα.

    Πολλοί Έλληνες του πνεύματος διώχτηκαν  με την έναρξη της επανάστασης που ζούσαν σε κράτη φιλικά προς την Τουρκία. Ο Κάλβος προγεγραμμένος του ευρωπαϊκού σκοταδισμού παρακολουθείτο άγρυπνα από τις Γαλλικές, Αυστριακές και Αγγλικές αρχές. Ο Κωνσταντίνος  Κοκκινάκης και ο συνεκδότης Θεόκλητος Φαρμακίδης του περιοδικού << Λόγιος Ερμής >> φυλακίστηκαν, το ίδιο και ο Θεόδωρος Μανούσης και ο Πανταλέων Γελαστός. Η Αυστριακή αστυνομία ως και τον Καποδίστρια παρακολουθούσε. Στο Λάϊμπαχ που πήγε σαν εκπρόσωπος του τσάρου ούτε στιγμή δεν το άφησε από τα μάτια της.

     Έτσι το μαχόμενο πνεύμα αφού μεγαλούργησε στη θεωρία και προετοίμασε το δρόμο για την επανάσταση, έδωσε και στην πράξη στα πεδία των μαχών τον αγώνα του και κέρδισε πολλές νίκες.

  ellinikoxronografima.blogspt.gr      [Συνεχίζεται[

   

 

           Ο Ρήγας, << Το Σύνταγμά του >> και η << Νομαρχία >>

                                           [Ημερολόγιο του ‘21]

                                                      Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

              Από τα Γιάννενα εκπορεύεται ο νεοελληνικός διαφωτισμός. Γύρω του κι άλλα κέντρα, Ρούμελη, Μακεδονία. Στο εξωτερικό << αστράφτει και βροντά >> στο Παρίσι, στο Βουκουρέστι, στο Γιάσι,  [ Ιάσιο] και στη Βιέννη. Και στα Εφτάνησα το αίμα των διανοουμένων ζεσταίνεται  και ζητούν να κάνει το ίδιο και ο λαός.  << Όλο  και πιο πολλοί ζητούν βιβλία δια την τζέπην κατά την συνήθειαν των καινοτρόπων Γάλλων >>. Ο Φαναριώτης όμως λόγιος Κάλφογλου το βιολί του. Θρηνολογεί γράφοντας στίχους για να κοροϊδεύει την αναγέννηση του πνεύματος: << Όθεν με αυτά τα φώτα / με φρατζέζικα χαρτιά / αναιδώς οι νέοι βάζουν / εις τα σπίτια των φωτιά //.

         Από την άλλη ο Ρήγας δεν το βάζει κάτω. Ο διαφωτισμός τον έχει διαποτίσει και το πολιτικό και φιλολογικό έργο του  βγάζει φωτιά.   <<Το  σχολείο  των  ντελικάτων  εραστών>>, το  << Φυσικής  απάνθισμα >>,  ο << Θούριος >>,  ο << Ηθικός τρίπους >>. Το << Σύνταγμά >> του μάχονται με σφοδρότητα το σκοταδισμό. Υφίστανται λογοκρισία σκληρή και η σύλληψή του τον οδηγεί σε τραγικό θάνατο στα 1798. Πριν αναχωρήσει για τον κήπο των ασφοδελών το ευσεβέστατο πατριαρχείο τον είχε καρατομήσει <<ίνα μη εκ των δολίως εν αυτοίς γραφομένων προξενήται  λύμη και κοινή βλάβη και κατ’ άμφω ζημία ψυχική και σωματική>>. Και συνεχίζει το ενδιαφέρον του να σώσει τους αναγνώστες από τις βέβηλες σελίδες του έργου του: <<… Δέον να ζητήσωμεν παρ’ ενός εκάστου  βιβλιοπώλου καθαρήν καταγραφήν των όσων βιβλίων έχει […]. Όσα δε εστίν αντιβαίνοντα εις τα των αμιμήτων ημών δόγματα κατά της κραταιάς ταύτης βασιλείας [όσα χτυπούσαν δηλαδή τους Τούρκους] να αποδοκιμασθώσι και να σημανθώσιν εν καιρώ εν καταστίχω οπόσα και οποία είναι>>. Ιδιαζόντως σκληρός και ο Γρηγόριος ο Ε΄ ζητάει την κεφαλή του Ρήγα επί πίνακι.  <<Δια της παρούσης ημετέρας>> γράφει, στους δεσποτάδες, <<πατριαρχικής επιστολής δηλοποιούμεν τη αρχιερωσύνη σου  ότι συνέπεσεν εις χείρας ημίν Σύνταγμα εις μίαν κόλλαν χαρτί μεγάλην, ολόκληρον εις απλήν φράσιν ρωμαΊκήν επιγραφόμενην νέα πολιτική  διοίκησις […] και ανεκινήσθημεν του ποιμαντορικού χρέους […]. Να μην παραπέσει ουδέν τοιούτον σύνταγμα […].

     Σπαρακτικός ο Κοραής έγραφε στα 1798 στην <<Αδελφική Διδασκαλία>> του : << Παρίστανται ίσως ταύτην την ώρα [ ο Ρήγας και οι σύντροφοί του ]  δέσμιοι έμπροσθεν του τυράννου, οι γενναίοι ούτοι της ελευθερίας μάρτυρες. Ίσως τούτην την ώρα καταβαίνει εις ιεράς κεφαλάς των η μάχαιρα του δημίου […].  Μακαρία η ψυχή των για να υπάγει να συγκατοικήσει με όλων των υπέρ ελευθερίας αποθανόντων […].

    Η << Νομαρχία >> που έβαλε σε κίνηση και υπό διαρκή κοχλασμό τα αιμοπετάλια του υποδούλου λαού στις σελίδες της ζητούσε ανατροπή του φεουδαρχικού καθεστώτος στην Ελλάδα και μια πατρίδα ελεύθερη με δημοκρατικούς θεσμούς.  Ποιος έγραψε το βιβλίο αυτό δεν ξέρουμε. Ο δυνάστης Οθωμανός ανέφερε, έπρεπε να φύγει πάση θυσία και μαζί του να ξεκουμπιστούν και να πάνε στον αγύριστο και οι σύμμαχοί του κοτζαμπάσηδες. Η αστική επανάσταση να συμβαδίσει με τον ευρωπαϊκό κορμό.

     Ο <<Ρωσαγγλογάλλος>> δίνει κι αυτός ένα γερό ράπισμα στο φεουδαρχισμό όπως και η << Ελληνική Νομαρχία>>.  Στρέφεται εναντίον του ανωτέρου κλήρου, των μεγαλοπραματευτάδων και ρίχνει ιδέες  για την απελευθέρωση.  Ας δούμε μ’  ένα  απόσπασμα τι λένε ο δεσπότης, ο Φαναριώτης και ο μεγαλοπραματευτής στο διάλογο. Δεσπότης: <<Αφού το ράσο τούτο φόρεσα /πλέον ζυγόν τινά δεν γνώρισα //. Δύο ποθώ, ναι μα τις εικόνες / άσπρα πολλά και καλές κοκώνες //. Ο Φαναριώτης: << Της Ελλάδος η ελευθερία / είναι δ’ εμέ πτωχεία //. Κι ο μεγαλοπραματευτής: << Ημείς το πλείστον μέρος εκ των πραματευτών, θέλομεν πάντα άσπρα κι ας έχομε ζυγόν //.

  ellinιkoxronografima.blogspot.gr       [Συνεχίζεται]

 

                                 Στοχασμός. Κοραής, Σολωμός, Κάλβος

                                             [Ημερολόγιο του ‘21]

                                                 Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

              Μέρες δόξης γνώρισε εκείνη την προεπαναστατική περίοδο  η ποίηση και η πεζογραφία.  Δεν ήταν δυνατόν οι ποιητές και οι γραφιάδες να βλέπουν  τα τεκταινόμενα έξω και να κάθονται αμέτοχοι σε αναμμένα κάρβουνα χωρίς να γράφουν τα τραγούδια τους.  Αγόγγυστα να πάσχουν με τον υπόδουλο λαό,  εξακοντίζουν αστέρες στίχους και σκέψης κάνοντας την τέχνη τους βάθρο στήριξης του αγώνα  για την ελευθερία.

         Ο ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Σακελλάριος έγραψε βιβλία με τίτλους:  <<  Ποιήματα >>, << Τηλέμαχος και Καλυψώ >>, << Αρχαιολογία >>, << Περιήγησις του νέου Αναχάρσιδος εις την Αθήνα >>. Στη βιβλιοθήκη του, στη γενέτειρά του στην Κοζάνη,  υπάρχουν χειρόγραφα κι άλλων έργων. Ένα δείγμα γραφής του: <<  Σαν ένας  άκρως φθισιών  οπόταν κινδυνεύει / και της ζωής του η λαμπάς ν’ αποσβεσθεί κοντεύει //. Αν  κ’ η ζωή του παντελώς να είν’  απελπισμένη /  παντού βοήθειαν ζητεί, ιατρικόν προσμένει //. Ο Ιωάννης Βηλαράς  στάθηκε οδηγός του Σολωμού. Έχει τα χαρακτηριστικά της αστικής τάξης η ποίησή του και την αξιοποιεί για τη δημιουργία του νεοελληνικού λυρισμού. Αποφασιστικό στοιχείο αποτελούν και οι αγώνες του για τη δημοτική γλώσσα. Δείγμα γραφής :  ΑΝΟΙΞΗ << Η γλυκύτατη Άνοιξη με τ’  άνθη στολισμένη / ροδοστεφανωμένη τη γη γλυκοτηράει //. Κι η γη τη χλόη ντύνεται /  τα δάση της ισκιώνουν/  τα κρύα χιόνια λιώνουν / ο ουρανός γελάει //. […]  Στ’ αγκαθερό τριαντάφυλλο /  γλυκολαλάει  τ’  αηδόνι / το ξένο χελιδόνι /ταιριάζει τη φωλιά //.

    Ορόσημο η παρουσία του Κοραή στον ελληνικό διαφωτισμό. Ζώντας επί μακρόν στο Παρίσι ήταν αδύνατο να μη συναντηθεί με το καμίνι των μεγάλων ιδεών. Αστέρας πρώτου μεγέθους και στοχαστής  πέθανε με τη λέξη δημοκρατία στα χείλη του. Χτύπησε με κοφτερό λόγο τον σκοταδισμό στην Ελλάδα, δυσαρέστησε το αρχοντολόι και δεν φοβήθηκε να τα βάλει με τον Καποδίστρια για τη μονοκρατορία του. Το θέατρο επίσης στάθηκε αρωγός  του ελληνικού διαφωτισμού. Έδωσε αρκετά για τον εθνικό φρονηματισμό και τα παροικιακά θέατρα  με καλά έργα στο Βουκουρέστι και στην Οδησσό κράτησαν άγρυπνο το πνεύμα του λαού. Πολλοί φλογεροί νέοι στη Βλαχία και στην κεντρική Ευρώπη  χρησιμοποίησαν το θέατρο ως στοιχείο  του νεοελληνικού διαφωτισμού.  Και ο τύπος από κοντά ήταν άλλο ένα στήριγμα στον αγώνα των Ελλήνων.  Η  << Εφημερίδα >> στη Βιέννη κλείστηκε  γιατί υποστήριξε το έργο του Ρήγα. Στο Παρίσι   βγαίνουν  τα  περιοδικά  η  << Αθηνά >> και η << Μέλισσα >>. Στη Βιέννη  ο << Λόγιος Ερμής >>. Άνθιμος Γαζής, Α. Κοραής, Φαρμακίδης, Νικολόπουλος πέρασαν από τις σελίδες τους. Σολωμός και Κάλβος στιγματίζουν ανεξίτηλα τους χάρτες των οριζόντων της ποίησης. Με εσωτερική φλόγα που καίει άσβεστη μέσα τους φωταγωγούν με τους στίχους τους τη σκοτεινή πλευρά του κοινωνικού χάους και το κάνουν ορατό. Πατριάρχης και κορυφαίος  του ευρωπαϊκού λυρισμού ο Σολωμός, πρωτότυπος και εμπνευσμένος από τον αγώνα του ΄21 ο Κάλβος ανέβασαν στα ύψη την νεοελληνική ποίηση των αρχών του 190υ αιώνα. Καθισμένοι μαζί στο ίδιο τραπέζι με τους Γκαίτε, Σέλλευ, Φόσκολο, Μαντζόνι, Μπάιρον, Σίλλερ.  

       Η πορεία του νεοελληνικού διαφωτισμού μπορεί να θαλασσοδάρθηκε στην τρικυμία ώσπου να φτάσει στο αποκορύφωμά του στην επανάσταση, αλλά έφτασε. Επική καθαυτή η πορεία του άφησε το στίγμα της. Μετά έρχεται η κάμψη για αρκετό καιρό.  Αργότερα πολύ αργότερα στο τελευταίο τέταρτο του  19ου αιώνα το άνθος τους στοχασμού πάλι θα βλαστήσει.

    ellinikoxronografima.blogspot.gr                     [Συνεχίζεται]

 

    Νεοελληνικός διαφωτισμός και σκοταδισμός

                                                   [  Ημερολόγιο του ’21 ]

                                                      Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

 

           Τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα αρχίζει η κορυφαία στιγμή του νεοελληνικού διαφωτισμού και τελειώνει με την έναρξη της Eπανάστασης του 21. Αυτή  η μεγάλη πνευματική δύναμη  ταρακούνησε τη νηφαλιότητα του πνευματικού κόσμου και ζέστανε το κρύο αίμα στις φλέβες του λαού για το γκρέμισμα της oθωμανικής αυτοκρατορίας.  Προετοίμασε το έδαφος για την Επανάσταση και έφερε στο προσκήνιο τις αντιθέσεις προοδευτικών και αντιδραστικών δυνάμεων.

       Ιδιαζόντως ισχυρή η ιδεολογική δομή της Γαλλικής Επανάστασης δεν ήταν δυνατόν να μην επηρεάσει  την Ελληνική. Επίγονος αυτή του γαλλικού διαφωτισμού, επίγονος και η δική μας του νεοελληνικού διαφωτισμού, που σπονδυλώθηκε από το γαλλικό. Στη Γαλλία οι κινητήριες δυνάμεις της Επανάστασης στηρίχτηκαν στη θέληση της ανερχόμενης αστικής τάξης και στην Ελλάδα το ίδιο, κινητήριος δύναμις όμως ήταν ο αγροτικός πληθυσμός. Το βάθρο της οικονομίας εδώ στηριζόταν στον οθωμανικό τιμαριωτισμό και το αίτημα της διανομής της γης ήταν βασική διεκδίκηση των αγροτών κολλήγων.

    Εύγλωττο σ’ αυτή την εξέγερση η μάχη θα εδίνετο από τη μια πλευρά με τις δυνάμεις της προόδου και της ανεξαρτησίας και από την άλλη με τις δυνάμεις της συντήρησης και της εθελοδουλείας. Με ταχύτητα διαδόθηκε κιόλας στους κύκλους του σκοταδισμού της Ελλάδας πως η ιδεολογία των επαναστατημένων Γάλλων σαν << κακοδαιμονία >> συντάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα της μακαριότητάς των ανθρώπων της προόδου κι έκαναν το παν για να τους λιθοβολήσουν. Ο δε στιχοπλόκος και ευφάνταστος Κάλφογλου, ξιφουλκεί για τις ανησυχίες της νεολαίας που φέρει ο τρισκατάρος ελληνικός διαφωτισμός παρακινούμενος από τον ευρωπαϊκό και δη από το γαλλικό.  Γράφει: << Λέγουν έχομεν βιβλία και ρομάντζα  γαλλικά / όλα τ’  άλλα τα βιβλία είναι μελαγχολικά! // Είμεθα πεφωτισμένος φιλοσόφων μαθηταί / και οι συγγραφείς οι πρώην  ήσαν όλ΄ υποκριταί //. Και στην Πόλιν πολλοί νέοι άρχισαν να φωτισθούν / από Γάλλους αθεϊας  λίμπερα* να διδαχτούν //. Οι ρομαντολόγοι νέοι, φωτισμένοι ευγενείς / ούτε πίστιν εις τα θεία ούτε σέβας εις γονείς //. Γαλλικάς ιδέας έχουν σύστημα δογματικόν / ν’ απολαύσουν ελευθέρως ει τ’ εις νέους φυσικόν / […] Μιραμπώ, Ρουσσώ, Βολταίρο, εγκαυχώνται αν και δεν τους  εννοούσι, μαθηταί / ουδ’ ανέγνωσαν  ποτέ //. 

       Το 1793 ο Πολυζώης Κοντός  γελοιοποιεί την ιδεολογική σκέψη που δημιουργήθηκε εξαιτίας της Γαλλικής Επανάστασης, έμμετρα κι αυτός: <<Αυτοί, μουσιού, οι θαυμαστοί κήρυκες οι δικοί μας / χωρίς να μάθουν φυσικά και άλλας  επιστήμας / με δυο – τρία φραντσέζικα έλαβον  θεωρίαν / κι’ ακαδημίαν έκαμαν κάθε καφετερίαν //. Η λύσσα του σκοταδισμού όσο η ισχύ του νεοελληνικού διαφωτισμού   αυξάνεται μεγαλώνει. Η μάχη του διαφωτισμού με τον τουρκοκίνητο σκοταδισμό παίρνει άγριο χαρακτήρα σύγκρουσης και είναι από τις ενδιαφέρουσες σελίδες του προεπαναστατικού αγώνα. Από τη μια μεριά οι διανοούμενοι με τη σκέψη και τη χρυσή πένα και από την άλλη οι διώκτες του πνεύματος, ο μηχανισμός των ανώτατων ιεραρχών της εκκλησίας με τους βαστάζους του σκοταδισμού, έρχονται σε σφοδρή σύγκρουση για την επικράτηση του ενός ή του άλλου.

     Αξίζει να αναφέρουμε το Χριστόδουλο Παμπλέκη   δάσκαλο από το Ξηρομέρι Ακαρνανίας. Πολέμιος  του σκοταδισμού, πνευματικό ανάστημα τρανό,  ξεχωριστό, μυαλό από τα λίγα του 18ου αιώνα. Ότι έγραφε είναι αλύπητο μαστίγωμα του θεοκρατικού ιδεολογισμού και υποστηρικτής του φιλοσοφικού υλισμού. Το ιερατείο τρομοκρατήθηκε  με όσα έγραφε και το έπιασε πανικός. Αρχίζει την επίθεση εναντίον του με  υβριστικά φυλλάδια  συκοφαντίας. Ο ξεχωριστός Παμπλέκης το περιποιήθηκε δεόντως όπως του έπρεπε.  Όλος πια ο σκοταδισμός της εκκλησίας στράφηκε εναντίον του. Το 1793 διωγμένος και αφορισμένος, άφησε το πνεύμα του στη Λειψία.  Αλλιώτικα συμπεριφέρθηκε ο σύγχρονός του Δημήτρης Καταρτζής. Ένας ουμανιστής, γνώστης των ευρωπαϊκών γλωσσών, υπέρμαχος της λαϊκής παιδείας και εμπνευσμένος λόγιος στην αρχή, τα θαλάσσωσε προς το τέλος. Μπροστά στον κίνδυνο να χάσει τα αξιώματά του, έγινε λιποτάκτης του πνεύματος, δείλιασε και έπεσε στο συντηρητισμό.

    Από τον κύκλο  του ξεπήδησε και ο Περδικάρης, ένας αδίστακτος κακός γραφιάς, που στο ανέκδοτο βιβλίο του << Κατά ψευδοφιλελλήνων >> στρέφεται εναντίον του Ρήγα εξακοντίζοντας οχετό ύβρεων.  Το φως της γνώσης ακόμη κείνη την εποχή υπηρετούν επιτυχώς και  οι λόγιοι δημοτικιστές Κωνσταντάς και Φιλιππίδης. Σύγγραμμά τους  << Γεωγραφία Νεωτερική >>.

    ellinikoxronografima.blogspot.gr                        [Συνεχίζεται]

  λίμπερα = βιβλία                                       

 

                                       Κλέφτες και αρματολοί

                                                [ Ημερολόγιο του ‘21]

                                                                 Του Παναγιώτη Αντωνόπουλου

 

                 Η νηφαλιότητα προϋποθέτει κρύο αίμα.  Οι καταπιέσεις όμως των Τούρκων στα Βαλκάνια έκανε το αίμα των υποδουλωμένων να βράζει. Κυρίως από αγρότες το κίνημα ανταρσίας  που φούντωσε, η ένοπλη αντίσταση έκανε πάταγο στις λάκκες  και στα βουνά.  Στην Ελλάδα πήρε διαστάσεις στο τέλος του 180υ για να εκραγεί στις αρχές 190υ αιώνα με την επανάσταση και στράφηκε εναντίον της τούρκικης εξουσίας αλλά και των Ελλήνων γαιοκτημόνων κοτζαμπάσηδων. Αυτοί λοιπόν οι φύλακες και προστάτες του λαού από τον Τούρκο ονομάστηκαν κλέφτες.  Είχε συκοφαντικό χαρακτήρα στην αρχή από την εξουσία, ηρωικό στη συνέχεια όταν η κλεφτουριά έγινε  λαοφιλής. Λέει ο Κολοκοτρώνης: << Μας ονομάζουν οι άρχοντες και το γουναρικό [ οι κοτζαμπάσηδες ] κλέφτες >>.

     Ταχύτατα τα ένοπλα αυτά τμήματα, απόκτησαν ισχύ, δικό τους εθνικό και πολεμικό δίκαιο και αθεράπευτα φίλοι και υποστηρικτές του σκλαβωμένου λαού. Άρχισαν σκληρές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων και δεν άφηναν μύγα να καθίσει στο σπαθί τους να το μολέψει. Οι   <<γιατάκηδες >> στα χωριά χωρίς να τους παίρνουν πρέφα οι Τούρκοι ήταν οι έμπιστοί τους. Φρόντιζαν για την τροφοδοσία, την απόκρυψη και την πληροφοριοδότηση των κλεφτών.  Το 1806 -1808 τους μυρίστηκαν οι Τούρκοι για τις υπηρεσίες τους στους κλέφτες και με επιχειρήσεις τους κατάφεραν πλήγμα και προξένησαν φοβερές ζημιές σε όλη την κλεφτουριά. Οι κλέφτες αναγκάστηκαν να μεταπηδήσουν στο απέναντι οικείο περιβάλλον των εφτανήσων.

      Η ζωή τους στα όρη και στα βουνά, σκληρή, γεμάτη κινδύνους αλλά και με στωική καρτερικότητα.  Οι κοτζαμπάσηδες εναντίον τους με τη βοήθειά τους αμέριστη να τη δίνουν στους Τούρκους για να τους κυνηγούν. Πλειστάκις οι Τούρκοι εξαγοράζοντας τους << γιατάκηδες >> με προδοσία εξολόθρευαν  τους κλέφτες και κατέστρεφαν τα κλέφτικα λημέρια τους. Πλήθος κλεφτών του Κολοκοτρώνη εξολοθρεύτηκε με το δόλο και την προδοσία. Στην  κλέφτικη ομάδα εκτός των μάχιμων, υπήρχαν και οι άνθρωποι της εργασίας. Τουφεξήδες, τεχνικοί των αρμάτων, ραφτάδες, τσαρουχάδες. Ως και ο τραγουδιστής, ο έχων το χάρισμα της ποιητικής έμπνευσης να φτιάχνει τραγούδια και να τα τραγουδάει ο ίδιος ή όλοι μαζί. Τα δημιουργήματα αυτά της λαϊκής μούσας υμνούσαν τα κατορθώματα της κλεφτουριάς, γνώριζαν στο λαό τα γεγονότα κι έδιναν θάρρος στους ραγιάδες, μιλώντας για τη δική τους ανδρεία και τη δειλία των κατακτητών.

    Το αμέριστο ενδιαφέρον γι’  αυτό που έκαναν εκδηλωνόταν με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση των μυστικών οργανώσεων του παροικιακού  ελληνισμού αλλά και από τα ευρωπαϊκά επαναστατικά καθεστώτα.  Οι Γάλλοι ενίσχυσαν με όπλα του Σουλιώτες, η Μ. Αικατερίνη τον Κατσώνη, το ίδιο και το Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο του Παρισιού με όπλα τους κλέφτες. Έτσι η σφοδρότητα να πολεμάνε τον εχθρό ενισχύθηκε, βοήθησε την ενότητα του λαού  ενώ η δύναμή τους ολοένα αυξανόταν ενάντια στον αγώνα για τη λευτεριά.

    Οι αρματολοί ήταν άλλη περίπτωση.  Οι κατακτητές όπλιζαν ντόπια στρατιωτικά σώματα και τα επιφόρτιζαν  με τη διατήρηση της τάξης και της ευνομίας. Άφθονα έρρεαν τα οικονομικά ανταλλάγματα και οι πολιτικές εξουσίες για να τους καταφέρουν να τους μαντρώσουν στα σχέδιά τους. Συνήθως στο θεσμό του αρματολικιού  ο καπετάνιος ήταν πρώην κλέφτης,  αμνηστευμένος από τους Τούρκους. Με το σώμα  οπλοφόρων επέβαλε την τάξη στην περιοχή του, ενώ η συντήρησή τους γινόταν από τη φορολόγηση των αγροτών, τον περίφημο λουφέ.  Εκτός από τους δυσμάχητους   κλέφτες και τους πιστούς ανθρώπους στην τούρκικη εξουσία το αρματολίκι δινόταν και σε Αλβανούς. Στο Δερβέναγα ήταν υποχρεωμένος να υπακούει και να λογοδοτεί ο αρχηγός του αρματολικιού.  Όταν δεν ήταν πρώην αμνηστευμένος κλέφτης ο  αρχηγός, τότε θα ήταν Τούρκος ή Αλβανός. Στα διάφορα καθήκοντα των αρματολικιών  το κυριότερο ήταν η εξόντωση των κλεφτών.  Ουσιαστικά δε γινόταν αυτό γιατί  οι αρματολοί σπάνια έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις  εναντίον των κλεφτών ενώ αντιθέτως ενίσχυαν αυτούς και συνεργάζονταν μαζί τους. Ως ενιαίο πλέον σώμα στρέφονταν εναντίον των Τούρκων. Άσε που οι αρματολοί μεταπηδούσαν στην κλέφτικη ομάδα έχοντας πλέον κοινό εχθρό τον Τούρκο. Με τον καιρό οι αρματολοί αποσυντέθηκαν και διαλύθηκαν. Πολλοί σημαντικοί του 21 πέρασαν από το αρματολίκι. Εν κατακλείδι κλεφτουριά και αρματολίκι ήταν ένα πολεμικό σχολείο που βοήθησε τους σκλάβους Έλληνες να βρουν τη λευτεριά τους.

ellinikoxronografima. blogspot.gr                        [Συνεχίζεται]

 

                                      

                                                          

 

                       Το Σούλι, οι Σουλιώτες και ο Αλή πασάς

                                           [Ημερολόγιο του ‘21]

                                                    Του Παναγιώτη  Αντωνόπουλου

            Λαμπρόν πεδίον δόξης για τα διακόσια χρόνια του ’21 κι εγώ δε βλέπω την ώρα και τη στιγμή να γράψω ολίγα ημερολόγια για το καριοφίλι που άστραψε και βρόντηξε  τότε και ελεύθεροι πια, είμαστε στην πρώτη γραμμή για την  << αναγέννηση της πατρίδας >>. Παύοντας να γράφω, λεπτεπίλεπτα χρονογραφήματα για μανταμίτσες οικοκυρές κι αργόσχολους θα καταπιαστώ με ημερολόγια του ΄21 που το ζήτησαν εν εξάλλω οι αναγνώστες μου και καλά έκαναν.  Έτσι αρχίζω με το ηρωικό Σούλι αποκηρύσσοντας  για λίγο τις μικρές ιστορίες μου στα παρελθόντα χρονογραφήματα.

      Λίγο πριν το ηφαίστειο του ’21 εκραγεί η κατάσταση της oθωμανικής αυτοκρατορίας πάνω κάτω είχε ως εξής:  << Με την ανάπτυξη των εμπορευματικών, χρηματιστικών σχέσεων, επιταχύνεται η αποσύνθεση του στρατιωτικού, φεουδαρχικού της συστήματος και η μετατροπή του σε τσιφλικάδικη ιδιοκτησία προσανατολισμένη στην αγορά >>. Τονώνεται δηλαδή το τσιφλικάδικο σύστημα. Ο αγρότης γίνεται κολλήγος, εξάρτημα, χωρίς γη και ογκώνεται η φορολογία. Τα στρατιωτικά αγήματα του τσιφλικά δρουν ληστρικά στους βασανισμένους της υπαίθρου ενώ οι Ρωμιοί κοτζαμπάσηδες επωφελούνται αγοράζοντες εκτάσεις γης. Μετατρέπουν την πολιτική και οικονομική τους δύναμη σε υποδούλωση της φτωχιάς μάζας  και διεγείρουν τα ορμέμφυτα του λαού σε εξέγερση εναντίον τους.

     Στην περίοδο αυτή έντονα προσυπογράφει την παρουσία του ο Αλή πασάς   Τεπελενλής  [ 1744 -1821 ].  Από << Δερβεντζής >>, αρχηγός σώματος φρουράς το 1788 κατέλαβε πραξικοπηματικά το πασαλίκι των Ιωαννίνων με σκοπό τον έλεγχο των γαιοκτημόνων Τούρκων. Με ραγδαίες  εξελίξεις στη συνέχεια εξασθένησε την κεντρική σουλτανική εξουσία. Με πλήρη διωγμό εναντίον των Τούρκων φεουδαρχών και το κυνηγητό των αρματολών η στρατιωτική δύναμη περιήλθε στα χέρια του.

     Οι ορεσίβιοι Σουλιώτες όμως για την απόλυτη εξουσία στο πασαλίκι, ήταν ένα ακόμη από τα εμπόδια.  Αυτοί οι εκχριστιανισμένοι Αλβανοί Τσάμηδες  έπρεπε πάση θυσία να φύγουν από τη μέση. Οι ανταγωνισμοί και οι έριδες στις φατρίες των Σουλιωτών τον βοήθησαν. Μεταχειρίστηκε  διπλωματικά μέσα και προδοσία και τους έκαμψε. Δυο ισχυροί Σουλιώτες, ο φύλαρχος Φώτος Τζαβέλας και ο Γιώργος Μπότσαρης έγιναν αποστάτες κι έκαναν πλάτες στον εχθρό. Ώσπου το 1803 ο Πήλιος Γούσης, πούλησε τους συμπατριώτες του, έναντι πενιχρού τιμήματος δείχνοντας στους Τουρκαλβανούς την ατραπό που τους οδήγησε στο Κακοσούλι. Μετά την Κιάφα ήρθε  η σειρά να πέσει και το Κούγκι. Εδώ ο καλόγηρος Σαμουήλ  τίναξε την πυριτιδαποθήκη, γράφοντας σχεδόν τον επίλογο της πτώσης του Σουλίου.  Στη συνθηκολόγηση σαν έπεσαν όλα τα οχυρά, οι Σουλιώτες εκπατρίζονται στα εφτάνησα, ο Αλή πασάς μόνος στο πασαλίκι και η λαϊκή μούσα να μην μπορεί να χωνέψει αυτό που έγινε και να θρηνεί τόσο για την καταστροφή αλλά και για τους προδότες, στιγματίζοντας και ρίχνοντάς τους στην καταισχύνη: << Ανάθεμά σε, Μπότσαρη / και σένα, Κουτσονίκα  / με τη δουλειά που κάματε / τούτο το καλοκαίρι ! […]

     Ο Αλή πασάς κατά τους ιστορικούς, ανήκε στους προικισμένους και στους ιδιοφυείς ανθρώπους. Ως καλός πολιτικός, λένε, σχεδίασε και την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνοαλβανικού κράτους. Ακόμη στο σχέδιο του ήταν η διάλυση του στρατιωτικού τιμαριωτισμού, μέτρα για την αγροτιά, το εμπόριο, την εκτέλεση δημοσίων έργων, την ενίσχυση της βιοτεχνίας και την επαφή με τις αγορές της Ευρώπης και της Ανατολής. Συν τοις άλλοις η  στρατιωτική του Αυλή στα Γιάννενα,  συγκαταλέγεται στις αληθινές Ακαδημίες πολέμου. Ανδρούτσος, Καραϊσκάκης, Μπότσαρης, Γρίβας, Βαλτινός, εκεί έγιναν αξιόπιστοι ξιφομάχοι. Σκέφτεται ακόμη να φτιάξει και πυρήνα δικαιοσύνης. Οι ιεροδικαστές να εξαφανιστούν και να αναλάβουν οι δικαστές την απονομή της δικαιοσύνης.  Τύγχανε ακόμη και υποστηρικτής της ελληνικής παιδείας, καθιστώντας την αυλή του σχολείο σκέψης και τέχνης.  Ο << φωτισμένος δεσποτισμός >> που ακολουθούσε στην πολιτική γραμμή του, τον κέντρισε για το σχεδιασμό Ακαδημίας Γραμμάτων, Τέχνης και Επιστημών.

  Τα εγκλήματά του πολλά. Κατακτητής ήταν τι περίμενε κανείς να χαϊδεύει τους ραγιάδες; Όταν οι Άγγλοι συνεννοήθηκαν  με τους Ρώσους και του πούλησαν την Πάργα οι Τούρκοι έφτασαν στην πόλη. Το τι έγινε δε λέγεται. Η λαϊκή μούσα έψαλλε ένα υπέροχο  μοιρολόι! << Ω κεραυνοί του ουρανού / και της δικαιοσύνης / κάψετε τον Αλή πασά / και τους κακούς εγγλέζους / για να ιδούν οι τύραννοι / πως ο θεός παιδεύει //.

       Έμφραγμα έπιασε την Πύλη με την ισχύ του και ανησύχησε. Οπότε τον κηρύσσει  αποστάτη και του κήρυξε τον πόλεμο. Ο ικανότατος Χουρσίτ με δόλο κατόρθωσε να τον εξοντώσει. Του πήρε το κεφάλι και το ‘στειλε στην Πόλη. Η περιουσία του αμύθητη. Η Πύλη υποπτευόμενη τον Χουρσίτ ως αποδέκτη της, διέταξε τον αποκεφαλισμό του. Βγάζοντας έτσι από τη μέση την << εστία Αλή πασά >> είχε μεγαλύτερη άνεση να δράσει κατά της επανάστασης των Ελλήνων.

                                                                           [ Συνεχίζεται ]

           ellinikoxronografima.blogspot.gr    

 

      

 

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

 

 

                                 Το σαραβαλάκι  

 

 

                                                   Του Παναγιώτη  Αντωνόπουλου

 

 

 

                 Περιπατητής τυχαία βρέθηκα σ’ ένα δημόσιο χώρο. Στην αίθουσα η χλιδή σαν νιόνυφη λυγερή, χόρευε στο χλιούτσικο αεράκι. Κι έξω αυτοκίνητα ακριβά γυάλιζαν στη λαμπερή αστροφεγγιά. Ένας πακτωλός χρημάτων για να ικανοποιήσει την ψυχική νερώνεια βλάβη της απληστίας και την αθεράπευτη μανία του καταναλωτισμού. Τότε θυμήθηκα το δικό μου σαραβαλάκι, ένα χιουντάι κινούμενο φέρετρο, που με πάει από ΄δω κι από ΄κει, με τα λάστιχά του σχισμένα, τον προφυλακτήρα του κομματιασμένο, με τα σπασμένα του φανάρια ν’ ανάβουν όταν τους καπνίσει. Το πρωί δεν παίρνει μπροστά και του ρίχνω βλαστήμιες, ύστερα στις γούβες τρίζει, στις ανηφόρες ζορίζεται και ρετάρει, πολλές φορές δεν τις βγάζει και μ’ αφήνει στη μέση του δρόμου. Όταν βρέχει μπάζει νερά, το γκάζι και ο συμπλέκτης δε λειτουργούν καλά, το πεντάλ του φρένου γλιστρά, το κοντέρ του δείχνει εκατό κι εκείνο πάει με εξήντα. Το χειρόφρενο δεν πιάνει ποτέ, οι πόρτες του κλείνουν με γροθιές, τζάμια και καθαριστήρες πάντα προβληματικά.

                Πλημμύρα πολυτελών Ι.Χ. γύρω μου κι εγώ να λιμνάζω όταν ταξιδεύω σ’ αυτό και να πνίγομαι με την πρώτη βροχή. Κάποτε με τη συμβία μου, τα δυο μου παιδιά κι ένα φίλο εκλεκτό σε χωριό ταξιδεύαμε, στον άγιο του ν’ ανάψουμε κερί, στα όργανα ύστερα να πιούμε και να χορέψουμε. Στην τελευταία στροφή το νερό είχε σκεπάσει το πεντάλ του φρένου, εγώ το πάτησα, το φρένο δεν έπιασε, το αυτοκίνητο κόλλησε στο βράχο και εμείς μέσα στα συντρίμμια. Ευτυχώς είχαμε προστάτη άγιο, τη γλιτώσαμε και συνεχίσαμε εποχούμενοι σε αγροτικό ανελκυστήρα.  Το πούλησα σε μια χωριάτισσα, το ‘κανε ορνιθώνα και το αντικατέστησα μ’ ένα άλλο μεταχειρισμένο από μάντρα, φτηνό κι εκείνο, όλο σκουριά, βλάβες και ρεταρίσματα.

                Λιμουζίνες οι διαπλεκόμενοι  σε οικονομικά σκάνδαλα και οι αετονύχηδες της κρατικής καμαρίλας, σαραβαλάκια οι λαουτζίκοι και οι πληβείοι της φτωχολογιάς. Αραγμένα και τα πιο πολλά λόγω της οικονομικής αχρειότητας, άλλα χωρίς ασφάλεια, χωρίς σέρβις, χιλιάδες τα σκουριασμένα, αμέτρητα τα εγκαταλειμμένα.

          Τούτο το οικονομικό ξεθεμέλιωμα όμως, που ξέρεις, μπορεί και να μας βγει σε καλό. Ίσως ξαναβγάλει τα γαϊδούρια στους δρόμους, ίσως  ξανασάνουν και πάλι στα κατώγια και στα χωράφια και να έχουμε άνοιξη γαϊδουριών  που μπορεί να μας φέρει την οικονομική ανάκαμψη.  Μπορεί και την κοινωνική άνοδο, αφού ο Έλληνας << homo sapiens >> διέπεται από ψυχαναγκαστική εξάρτηση της ραστώνης και την βγάζει στον καναπέ.

             ellinikoxronografima.blogspot.gr